Александр Галибин рассказал об экранизации повести Мустая Карима «Радость нашего дома»

Компания Disney займется прокатом военной драмы «Сестрёнка» режиссёра Александра Галибина. На большие экраны картина выйдет 19 сентября накануне 100-летия со дня рождения народного поэта Башкортостана Мустая Карима, чья повесть «Радость нашего дома» легла в основу сценария ленты. Режиссер картины Александр Галибин рассказал, почему выбрал для экранизации именно это произведение Мустая Карима.

— Мне очень хотелось продолжить тему, которую я затронул в своей предыдущей картине «Золотая рыбка», — рассказал он. — Хотелось развития, дальнейшего движения в этой теме. Тогда я прочитал сценарий «Сестренки», и мы стали работать над фильмом. Я думаю, что все, что с нами происходит во взрослом пути, — идет из детства. Тем более военное и послевоенное детство — это особый мир. Мои родители как раз дети послевоенного времени. Мама, слава богу, жива и здорова, и я до сих пор наблюдаю за ней. Это совершенно другие люди.

Фигуру автора повести, прославленного писателя Мустая Карима режиссер считает совершенно особенной в национальной культуре.

— Он удивительный писатель. В советской, русской и национальной литературе — это особая ниша. Это очень глубоко, по-настоящему прозрачно, это откровение. Я даже не знаю, как он нашел свой путь, но читать его удивительно хорошо, легко, приятно. Ты испытываешь чувство большой глубины. В Башкирии мы глубоко погрузились не только в быт, но и человеческие отношения. Я стал узнавать про Мустая Карима много, чего раньше не знал. Появилось много людей, которые были с ним близки, сидели с ним за одним столом, слушали его истории, помогали снимать о нем картины. Это удивительно, потому что о нем звучат исключительно высокие и светлые чистые слова.

— Такое сегодня встречается редко. Как думаете, с чем это связано?

— Я думаю, все мы родом из детства. Это вопрос веры в тебя как в маленького человека, родительской любви, природы, в которой ты живешь, государства, людей, которые тебя окружают. Думаю, все, что касается детей — это и есть национальная идея для страны. Если у детей все хорошо, то хорошо в дальнейшем и у страны. Правильно воспитать человека, который появился на свет, — великая миссия, я это вижу по троим своим детям. Смотрю, какие они разные, разных поколений, иначе воспринимают мир, и как мы, взрослые с Ирой люди, по-разному их вели. Если хорошо в семье, то хорошо и в стране. Я так думаю.

— Работая с детьми, вы открываете в них что-то новое для себя?

— Всегда открываю. Если ты умеешь видеть, то рядом с маленьким существом открываешь всегда. Сейчас моему сыну Василию четыре с половиной года, и открываю для себя многие вещи заново. Он открывает мир, а я открываю его вместе с ним. Я уже не вижу, как он. И когда я пытаюсь смотреть его глазами — открываю многие вещи для себя. Ребенок, конечно, не актер, он не может играть. Это исключено. Если он играет, то это какой-то другой жанр — «Ералаш», например. Я не говорю, что это плохо. Но это другое.

— Как отбирали маленьких героев для «Сестренки»?

— Если хочешь передать ощущение, которое получил от первого прочтения «Радости нашего дома», то огромное значение имеет выбор героя и его окружение. У нас совершенно потрясающий ансамбль в картине: начиная от главного героя и заканчивая маленькими эпизодами. Мы очень тщательно отбирали актеров. И я приезжал в Башкирию, мы делали пробы, было много проб по республике — полгода мы ездили по школам и интернатам практически всей Башкирии. Нам нужен был мальчик, который умеет говорить по-русски так же, как и по-башкирски, потому что вся картина на башкирском языке. Я попытался очень осторожно ее озвучить, сделать русскую подстрочку, чтобы это было понятно русскому зрителю. Но когда мы показывали черновую сборку картины разным людям, они говорили, что и так все понятно. Но там было много глубоких нюансов, связанных с диалогами — у Мустая Карима просто замечательные диалоги. Важно было их не испортить, надеюсь, я своим голосом смог это сделать.

Сложные поиски главного героя все же увенчались успехом. По словам, Александра Галибина, найти нужного маленького актера удалось практически в последний момент.

— Арслан из Уфы появился так — вдруг. Мы с ним встретились, но даже после просмотра присланной в Москву пробы я понял — мы нашли героя. Продюсер с оператором сначала напряглись, ведь Арслану уже на картине исполнилось шесть лет. Все боялись, что он слишком маленький. Я один практически верил, что этот мальчик может передать все, что есть у Ямиля — героя повести. Когда мы приехали в Уфу, я понял, что это замечательное сочетание с нашей актрисой Мартой, русской девочкой. Вообще у нас артисты из разных районов Башкирии — не все из национального башкирского театра. Нам помогал целый народный ансамбль, когда мы снимали День победы, 9 мая. В огромном эпизоде нам помогал народный театр.

Режиссер рассказал, что после окончания съемок фильма выяснилось, что нужно переписать курай.

— Прекрасный саундтрек написал Илья Духовный, ему помогал внук Мустая Карима. Нам удалось совместить их музыку. Картина бы не получилась, если бы не люди, которые нам помогали. В Инзере замечательный народ, который с нами самоотверженно трудился сначала два месяца летом, потом зимой. Это незабываемые вещи. Ценно, когда на площадке возникает доброжелательная атмосфера, состояние любви к материалу, к людям, к детям — ты ведь можешь заставить ребенка сделать что-то против его воли. Так что иногда нам приходилось идти к решению задачи хитрыми путями. Сейчас все мы очень волнуемся, ведь осенью покажем фильм в Башкирии.

Текст: Юлия Лежень
Источник: Московский Комсомолец Уфа

_____

Режиссёр Александр Галибиндың «Һеңлекәш» хәрби драмаһының прокаты менән Disney компанияһы шөғөлләнәсәк. Ҙур экрандарға һүрәт 19 сентябрҙә, Башҡортостандың халыҡ шағиры Мостай Кәримдең тыуыуына 100 йыллығы уңайынан сығасаҡ, сөнки авторҙың «Беҙҙең өйҙөң йәме» повесы таҫманың сценарий нигеҙенә ятты. Һүрәт режиссёры Александр Галибин ни өсөн экранизация өсөн Мостай Кәримдең тап ошо әҫәрен алыуы тураһында һөйләне.

— Унан алда мин төшөргән «Алтын балыҡ» киноһүрәтендәге теманы бик дауам итке килгәйне, – тип һөйләне ул. – Ошо теманы артабан үҫтерге, ошо юҫыҡта тағы нимәлер эшләге килде. «Һеңлекәш» фильмының сценарийын уҡығас та, беҙ ошо фильм өҫтөндә эш башланыҡ. Беҙ өлкән йәштәрҙәге юлыбыҙҙа нимә күрәбеҙ – барыһы ла баласағыбыҙ шауҡымы. Ә инде һуғыш һәм һуғыштан һуңғы йылдар – ул айырым бер донъя. Минең атай-әсәйем – һуғыштан һуң йылдар балалары. Әсәйем, Аллаға шөкөр, иҫән-һау, мин уны һаман да күҙәтеп киләм. Улар бөтөнләй икенсе кешеләр.

Данлыҡлы яҙыусы, поветсь авторы Мостай Кәримде режиссёр милли мәҙәниәттә бөтөнләй айырым, үҙенсәлекле фигура тип һанай.

— Ул ғәжәйеп яҙыусы. Совет, рус һәм милли әҙәбиәттә – ул айырым бер урын тотоп килгән шәхес. Ул бик тәрән, ысынлап та саф, ихлас, асылыңды асыу ижады. Нисек итеп ул үҙ юлын тапҡанын белмәйем, тик уны уҡыуы рәхәт, еңел, күңелгә ятышлы. Һин ҙур тәрәнлек тойғоһо кисерәһең. Башҡортостанда беҙ көнкүрешкә генә түгел, кешеләрҙең мөнәсәббәттеренә лә сумдыҡ. Һәм мин Мостай Кәрим хаҡында байтаҡ элек белмәгәндәрҙе белә башланым. Уның менән яҡын булған, бер табын артында ултырған, уның тарихтарын тыңлаған, уның хаҡында фильмдар төшөрөргә ярҙам иткән байтаҡ кешеләр тап булды. Нимәһе ғәжәп: уның хаҡында тик юғары һәм яҡты, саф һүҙҙәр генә әйтелә.

— Хәҙер бындай күренеш һирәк осрай. Был нимә менән бәйле, нисек уйлайһығыҙ?

— Беҙ барыбыҙ ҙа баласаҡтан, тип уйлайым. Һиңә бер кескәй кешегә ҡарата мөнәсәбәт, атай-әсәй һөйөүе, һин йәшәгән тәбиғәт, һине уратып алған дәүләт, кешеләр ышанысы мәсьәләһе. Ә инде балаларға ҡараған бар нәмә – ил өсөн милли идея булып тора ла инде, тип һанайым. Әгәр ҙә балаларҙың барыһы ла һәйбәт икән, илдең дә киләсәге лә һәйбәт буласаҡ. Донъяға килгән кешене дөрөҫ тәрбиәләү – бөйөк миссия, мин быны үҙемдең өс баламдан сығып әйтәм. Улар шундай төрлө, төрлө быуын кешеләре, улар донъяны бөтөнләй икенсерәк ҡабул итә, һәм беҙ Ира менән – ике өлкән кеше, уларҙы төрлөсә етәкләп алып барҙыҡ. Әгәр ғаиләлә һәйбәт икән, илдә лә һәйбәт буласаҡ. Мин шулай уйлайым.

— Балалар менән эшләгәндә, һеҙ үҙегеҙ өсөн ниндәйҙер яңылыҡ асаһығыҙмы?

— Гел асам. Әгәр ҙә күрә белһәң, кескәй йән янында гел асыштар яһайһың. Хәҙер минең Василий улыма дүрт йәш ярым, һәм мин байтаҡ нәмәләрҙе үҙем өсөн яңынан асам. Ул донъя аса, мин уның менән донъя асам. Мин инде уның һымаҡ күрә алмайым. Һәм уның күҙҙәре менән ҡарарға тырышһам – мин үҙем өсөн байтаҡ нәмәләрҙе асам. Бала, әлбиттә, актер түгел, ул уйнай алмай. Был мөмкин булмаған нәмә. Әгәр ул уйнаһа, был ниндәйҙер икенсе жанр – «Ералаш», мәҫәлән. Мин быны насар тип әйтмәйем. Тик был икенсе.

— «Һеңлекәш» өсөн йәш геройҙарҙы нисек һайлап алдығыҙ?

— Әгәр ҙә «Беҙҙең өйҙөң йәме» китабын тәүге тапҡыр уҡып сыҡҡандан һуң урғылған хистәр менән уртаҡлашҡы килә икән, герой һәм уны уратҡан мөхитте һайлау бик ҙур әһәмиәткә эйә. Беҙҙең һүрәттә иҫ китмәле ансамбль: төп геройҙан башлап кескәй эпизодтарға тиклем. Беҙ актёрҙарҙы бик ентекле һайланыҡ. Мин Башҡортостанға килдем, беҙ төрлө пробалар үткәрҙек, республика буйынса бик күп пробалар үтте – ярты йыл буйына беҙ бар Башҡортостандың тиерлек мәктәптәрен һәм интернаттарын йөрөп сыҡтыҡ. Беҙгә русса ла, башҡортса ла береш һөйләшкән малай кәрәк ине, сөнки бар һүрәт башҡорт телендә.

Мин руссағы тауышын бик һаҡ ҡына яҙҙыртырға тырыштым, рус тамашасыһына аңлашылһын өсөн русса һүҙмә-һүҙ тәржемәһен бик хаҡ бирҙем. Әммә беҙ һүрәттең иң тәүге, эш өсөн вариантын төрлө кешеләргә күрһәткән саҡта, улар – былай ҙа барыһы аңлашыла тигәйнеләр. Тик унда диалогтар менән бәйле бик күп тәрән нескәлектәре булды – Мостай Кәримдең бик шәп диалогтар. Уларҙы боҙмаҫҡа кәрәк ине, һәм мин үҙемдең тауыш менән быға өлгәштем, тигән өмөттәмен.

Төп геройҙы оҙаҡ эҙләү барыбер ҙә уңышҡа килтерҙе. Александр Галибин һөйләүенсә, кәрәкле кескәй актерҙы иң һуңғы моментта ғына табып булды.

–   Өфөлә йәшәүсе Арыҫлан ҡапыл ғына килеп сыҡты. Беҙ уның менән осраштыҡ, тик мин Мәскәүгә ебәргән пробанан һуң шундуҡ аңланым – беҙ геройҙы таптыҡ. Продюсер менән оператор тәүҙәрәк ҡаршылашты – Арыҫланға һүрәт төшөргән ваҡытта алты йәш тулды. Барыһы ла уны үтә бәләкәй тине. Мин үҙем генә тиерлек был малай Йәмилде – повесть геройын – бар эске кисерештәре менән бирә алыуына ышандым. Беҙ Өфөгә килгәс, беҙҙең Марта, рус актрисаһы менән уның бер-береһенә бик килешеп торғанын аңланым. Әйткәндәй, беҙҙең артисттар Башҡортостандың төрлө райондарынан – бөтәһе лә башҡорт милли театрынан түгел. 9 май Еңеү көнө төшөргән саҡта, беҙгә тотош бер халыҡ ансамбле ярҙам итте. Бер ҙур өлөштә беҙгә халыҡ театры булышты.

Режиссер фильм тамамланғас, тулыһынса ҡурай тауышын яңынан яҙҙыртырға кәрәклеген дә һөйләне.

— Илья Духовный бик матур саунд-трек яҙҙы, уға Мостай Кәримдең ейәне ярҙам итте. Беҙ уларҙың икеһенең дә көйөн берләштерә алдыҡ. Тик беҙгә кешеләр ярҙам итмәһәләр, һүрәт килеп сыҡмаҫ ине. Инйәрҙә иҫ китмәле кешеләр, улар беҙҙең менән тәүҙә йәйен ике ай буйы шунан тағы ҡышын да бирелеп эшләнеләр. Был онотолмаҫлыҡ күренеш. Төшөрөү майҙанында дуҫтарса, яҡшы мөхит булһа, материалға, кешеләргә, балаларға һөйөү барлыҡҡа килһә, был бик ҡәҙерле – һин бит баланың ихтиярына ҡаршы бер ни эшләй алмайһың. Шуға ла беҙгә ҡайһы ваҡыт маҡсаттарыбыҙға бик хәйләкәр юлдар менән өлгәшергә тура килде. Хәҙер иһә беҙ бик тулҡынланабыҙ, сөнки көҙөн беҙҙең фильм Башҡортостанда күрһәтеләсәк.