В Бишкеке провели конференцию к 90-летию Чингиза Айтматова и 100-летию Мустая Карима
В столице Кыргызстана Бишкеке прошла научно-практическая конференция «Духовное тавро Чингиза Айтматова и Мустая Карима и Евразийский мир», организованная Кыргызским национальным университетом им. Жусупа Баласагына. Конференция прошла в дни празднования 90-летия со дня рождения Чингиза Айтматова, которое, как и столетие Мустая Карима, отмечается на уровне страны.
В мероприятии приняли участие представители Кыргызстана, России, Узбекистана. По словам ректора КНУ Каната Садыкова, открывшего конференцию, этот форум стал началом большой беседы о ценностях общей духовной культуры, которая сближает народы Кыргызстана и России, у него — «большое будущее в формате евразийского партнерства».
«Произведения Чингиза Айтматова и Мустая Карима несут в себе огромный духовный заряд, который ориентирован в будущее, — подчеркнул Канат Жалилович. — Они имеют оригинальный, национальный окрас, поэтому находят отклик в сердцах читателей всего мира, а ближе всего воспринимаются представителями евразийского, славяно-тюркского мира».
С приветственным словом к участникам конференции обратился советник Посольства Российской Федерации в Киргизской Республике Андрей Сургаев. Он особо подчеркнул, что «сейчас мы возрождаем евразийскую культуру на евразийском пространстве — это одна из наших мощнейших составляющих, несущих в себе объединительную роль». По его словам, на этом форуме «перекинут своеобразный духовный мостик между киргизской и российской культурами через обращение к личности и творчеству башкирского поэта Мустая Карима».
Ученый и государственный деятель РК Абдыганы Эркебаев выступил с основным докладом конференции, в котором проанализировал исторические и творческие параллели в судьбе Мустая Карима и Чингиза Айтматова. «Даже во внешнем облике они были чем-то похожи, а не только по официальному статусу, — отметил он. — Оба — Герои Социалистического труда, лауреаты Ленинской премии, широко печатались за рубежом и были очень близкими друзьями. Вместе с Расулом Гамзатовым, Кайсыном Кулиевым, Давидом Кугультиновым они составляли «великолепную пятерку» национальной литературы СССР, были настоящим созвездием. Они всегда поддерживали друг друга, искренне и по-человечески. Мустай Карим посвящал свои стихи Чингизу Айтматову, а Айтматов написал самые главные слова прощания со своим другом в 2005 году, когда узнал о смерти Мустая. Через три года не стало и Чингиза Торекуловича».
Абдыганы Эркебаевич подчеркнул в качестве главной параллели разносторонность и универсальность таланта, гуманистическое начало и бережный подход к своим корням. «Как Айтматов, так и Мустай Карим всегда очень глубоко осмысливали национальную историю своих народов», — сказал он.
Российский публицист, представитель Фонда имени Мустая Карима Шамиль Валеев передал участникам конференции слова признательности от имени семьи Каримовых за добрую память о великой дружбе и рассказал о процессе выявления и сохранения общенациональных культурных кодов в России в цифровую эпоху, об опыте вовлечения молодежи в изучение творчества великого поэта и писателя современными способами.
После отмены официальной идеологии в стране духовное пространство России стало стремительно заполняться случайным образом потребительскими ценностями, массовой культурой, информационным шумом, основанными на быстрых эмоциях и клиповом мышлении. И сейчас намечается постепенный возврат к литературоцентричной модели духовного мира, появилась потребность в глубоком осмыслении происходящего и поиске того, что объединяет всех, независимо от политических или вкусовых предпочтений. В этом процессе особое место занимают гуманистические идеалы, любовь к людям, закодированные в образном мире произведений Мустая Карима и Чингиза Айтматова.
Валеев также рассказал об опыте применения современных медиатехнологий для того, чтобы «привлечь молодежь на территорию Мустая и Чингиза, на сторону добра и света» на примере юбилейных мероприятий, посвященных 100-летию Мустая Карима.
Экс-премьер-министр РК Амангельды Муралиев подчеркнул в своем выступлении, что «Чингиз Айтматов и Мустай Карим были гениями XX века и одновременно скромными, простыми людьми». Он отметил, что Мустай внес большой вклад в общенациональную литературу не только России, но и всего мира. Также Амангельды Мурсадыкович подчеркнул особую роль русского языка в их жизни и творчестве.
«Чингиз сказал, что русский язык — это его второй язык. Мустай сказал: «Не русский я, но россиянин». Это говорит о многом, прежде всего об их высокой культуре. О том, что это великая коммуникация — русский язык, которая объединила нас. Это нам забывать нельзя», — сказал он.
В резолюции конференции, проект которой ее участникам представил правовед и государственный деятель Кыргызстана Автандил Арабаев, прозвучала идея создания на базе прошедшего форума постоянно действующей евразийской площадки для обмена мнениями по основным духовным и культурным вопросам евразийского сотрудничества по аналогии с Иссык-Кульским форумом, который собирал интеллектуалов континента, начиная с 1986 года по инициативе Чингиза Айтматова.
_____
Бишкәктә Сыңғыҙ Айтматовтың 90 йыллығына һәм Мостай Кәримдең 100 йыллығы айҡанлы конференция үтте
Ҡырғыҙстан башҡалаһы Бишкәктә Йосоп Баласағын исемендәге Ҡырғыҙ милли университеты ойошторған «Сыңғыҙ Айтматов менән Мостай Кәримдең рухи тамғаһы һәм Евразия донъяһы» фәнни-ғәмәли конференция үтте. Конференция Сыңғыҙ Айтматовтың тыуыуына 90 йыллығының байрам көндәрендә үтте, был юбилей, Мостай Кәримдең йөҙ йыллығы кеүек үк, ил кимәлендә үтә.
Сарала Ҡырғыҙстан, Рәсәй, Үзбәкстан вәкилдәре ҡатнашты. Университет ректоры Ҡанат Садыҡов конференцияны асҡан саҡта, был форум Ҡырғыҙстан менән Рәсәй халыҡтарын берләштергән дөйөм рухи мәҙәниәт ҡиммәттәребеҙ тураһында оло әңгәмә башы булды, уның «Евразия партнерлығы форматында ҙур киләсәге бар», тине.
«Сыңғыҙ Айтматов менән Мостай Кәрим әҫәрҙәре үҙендә киләсәккә төбәлгән ҙур рухи көс туплаған, – тине Ҡанат Йәлил улы. – Уларҙың үҙенсәлекле, милли йөҙө бар, шуға ла улар бар донъя уҡыусылары йөрәгендә юйылмаҫ эҙ ҡалдыра, ә инде Евразия, славян һәм төрки халыҡтар уларҙы айырыуса үҙ итә».
Сәләмләү һүҙе менән конференцияла ҡатнашыусыларға Рәсәй Федерацияһының Ҡырҙыҙстан Республикаһының Вәкиллеге советнигы Андрей Сургаев мөрәжәғәт итте. «Беҙ хәҙер Евразия мәҙәниәтен Евразия киңлегендә тергеҙәбеҙ – һәм был беҙҙе берләштереүсе ролен алыусы бик ҡеүәтле өлөшөбөҙ», тигәнгә ул айырыуса баҫым яһаны. Уның һүҙҙәре буйынса, был форумда «башҡорт шағиры Мостай Кәрим шәхесенә һәм ижадына мөрәжәғәт итеүебеҙ аша Ҡырғыҙ һәм Рәсәй мәҙәниәттәре араһында үҙенсәлекле рухи күпер һалынды».
Ғалим һәм Ҡырғыҙстан Республикаһының дәүләт эшмәкәре Абдығаны Эркебаев конференцияның төп доклады менән сығыш яһаны, унда Мостай Кәрим менән Сыңғыҙ Айтматовтың яҙмыштарында тарихи һәм ижади параллелдәренә анализ бирелде. «Рәсми статус менән генә түгел, хатта төҫтәрендә лә уларҙың оҡшашлығы бар ине, – тине ул. – Икеһе лә – Социалистик Хеҙмәт геройҙары, Ленин премиялары лауреаттары, сит илдәрҙә күп баҫылдылар һәм бик яҡын дуҫ булдылар. Рәсүл Ғамзатов, Ҡайсын Күлиев, Давид Күгелтинов СССР-ҙың «бөйөк бишәүе» тип аталды, ысын мәғәнәһендә йондоҙлоҡ булды. Улар бер-береһенә гел ихлас, кешелекле мөнәсәбәттә булды, ярҙам итте. Мостай Кәрим үҙенең шиғырҙарын Сыңғыҙ Айтматовҡа бағышланы, ә Айтматов, 2005 йылда Мостай үлеме хаҡында белгәс, үҙенең иң мөһим һүҙҙәрен яҙҙы. Ә өс йылдан һуң Сыңғыҙ Түрәҡол улы үҙе лә китеп барҙы».
Абдығаны Эркебай улы шулай уҡ уларҙың иң төп оҡшашлыҡтары араһында күп яҡлы һәм универсаль таланттарын, гуманистик башланғысын һәм тамырҙарына ҡарата һаҡсыл ҡарашын да атаны. «Айматов та, Мостай Кәрим дә үҙҙәренең халыҡтарының милли тарихын бик тәрән байҡанылар», – тине ул.
Рәсәй публицисы, Мостай Кәрим исемендәге Фонд вәкиле Шамил Вәлиев конференция ҡатнашыусыларына Кәримовтар ғаиләһе исеменән бөйөк дуҫлыҡ хаҡындағы яҡты хәтер өсөн рәхмәтен белдерҙе һәм цифра эпохаһында Рәсәйҙә дөйөм милли мәҙәни кодтарҙы килтереп сығарыу һәм һаҡлау, бөйөк шағир һәм яҙыусы ижадын өйрәнһендәр өсөн йәштәрҙе ылыҡтырыуҙың заманса алымдар ҡулланыу тәжрибәһе менән уртаҡлашты.
Илебеҙҙә рәсми идеология юҡҡа сыҡҡас, Рәсәйҙә рухи киңлек осраҡлы рәүештә ҡулланыусы ҡиммәттәре, массалар мәҙәниәте, тиҙ эмоцияларға һәм клип рәүешендә уйлауға ҡоролған мәғлүмәти шау-шыу менән бик тиҙ арала тула башланы. Хәҙер иһә яйлап ҡына әҙәбиәтте үҙәк итеп алған рухи донъя моделенә кире ҡайтыу, бар күренештәрҙе төптән аңларға теләү һәм барыһын да берләштергән, сәйәсәт менән шәхси зауыҡтан азат булған ҡиммәттәрҙе эҙләү ынтылышы күҙәтелә. Был процесста айырым урынды Мостай Кәрим һәм Сыңғыҙ Айтматов әҫәрҙәренең образлы донъяһы сағылдырған гуманистик идеалдар, кешеләргә һөйөү айырым бер урын биләй.
Вәлиев шулай уҡ Мостай Кәримдең 100 йыллығына бағышланған юбилей саралары миҫалында «Мостай Һәм Сыңғыҙ, яҡтылыҡ һәм яҡшылыҡ территорияларына йәштәрҙе ылыҡтырыу» кеүек заман медиатехнологияларын ҡулланыу тәжрибәһе менән уртаҡлашты.
Ҡырғыҙстандың экс-премьер-министры Амангилде Муралиев үҙенең сығышында «Сыңғыҙ Айтматов менән Мостай Кәрим XX быуат даһиҙары һәм шул уҡ ваҡытта ябай, баҫалҡы кешеләр булды», – тигәнде һыҙыҡ өҫтөнә алды. Шулай уҡ ул әҙиптәрҙең Рәсәйҙең генә түгел, ә донъяның дөйөм милли әҙәбиәтенә ҙур өлөш индергәненә лә баҫым яһаны. Шулай уҡ Амангилде Мурсадыҡ улы уларҙың тормошонда һәм ижадында рус теленең айырым роле тураһында әйтеп үтте.
«Сыңғыҙ рус теле – минең икенсе телем, тине. Мостай Кәрим: «рус түгелмен, ләкин россиянмын», – тине. Был бик мөһим һәм иң башта уларҙың юғары мәҙәниәте хаҡында һөйләй. Был бит бөйөк коммуникация – рус теле, ул беҙҙе берләштерҙе. Беҙгә быны оноторға ярамай», – тине ул.
Хоҡуҡ белгесе һәм Ҡырғыҙстандың дәүләт эшмәкәре Автандил Арабаев ҡатнашыусыларға конференция резолюцияһы проектын тәҡдим итте. Сыңғыҙ Айтматов инициативаһы буйынса 1986 йылдан башлап үткәрелгән һәм бар донъя интеллектуалдарын йыйған Иссыҡ-Күл форум аналогияһы буйынса үткән форум нигеҙендә лә Евразия буйынса хеҙмәттәшлек алып барыу, рухиәт һәм мәҙәниәт буйынса төп һорауҙарға яуап биреү өсөн даими эшләгән Евразия майҙансығын булдырыу идеяһы яңғыраны.
Источник: Башинформ